W dniach 17-18 grudnia 2024 r.  uczniowie klas pierwszych zostali zaproszeni do biblioteki. Okazją było rozdanie Wyprawek Czytelniczych w ramach kampanii "Mała książka-wielki człowiek". Jej celem jest promocja czytelnictwa wśród dzieci. Jednym z jej elementów są działania na rzecz  najmłodszych uczniów, którzy dopiero zaczynają naukę w szkole podstawowej.

Wszyscy uczniowie  otrzymali wyprawkę: " Wnuczka antykwariusza" książkę autorstwa Justyny Bednarek oraz " Kochasz? Czytaj razem z dzieckiem!" - broszurę informacyjną dla rodziców i opiekunów. Kampania realizowana jest przez Instytut Książki ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Mamy nadzieję, że Wyprawka Czytelnicza pomoże rozbudzić dziecięcą wyobraźnię, wrażliwość na drugiego człowieka, nigdy niekończącą się pasję czytania, zdobywania wiedzy, stałego poszerzania horyzontów a przede wszystkim zacieśni relacje rodzinne.

Opiekunowie: Agnieszka Cichy, Agnieszka Dudek

W tym tygodniu zajęcia integracji sensorycznej oraz korekcyjno-kompensacyjne wypełniły się świąteczną atmosferą podczas wyjątkowych warsztatów rękodzielniczych. Dzieci uczęszczające na zajęcia spotkały się, aby wspólnie tworzyć piękne ozdoby choinkowe z masy solnej.

Z pomocą nauczycieli młodzi artyści lepili gwiazdki, choinki, bałwanki i inne świąteczne kształty. Po wyschnięciu ozdoby były starannie malowane farbami i ozdabiane brokatem, co sprawiło, że każda z nich nabrała wyjątkowego blasku. Kreatywność dzieci nie miała granic – każda ozdoba była unikatowa i pełna świątecznego ciepła.

Atmosfera podczas warsztatów była niezwykle radosna. W tle grały kolędy, a wspólna praca przy stole sprzyjała rozmowom i śmiechom. To był nie tylko czas na twórcze wyzwania, ale również okazja do integracji i wspólnego celebrowania magii świąt.

Warsztaty świąteczne nie tylko dostarczyły dzieciom wiele radości, ale również stały się doskonałą okazją do rozwijania ważnych umiejętności. Wyrabianie masy solnej i formowanie z niej kształtów to świetne ćwiczenie wzmacniające mięśnie dłoni oraz rozwijające precyzję i koordynację ruchową. Te zajęcia wspierały także małą motorykę, która jest kluczowa w nauce pisania i wykonywaniu codziennych czynności manualnych.

Ponadto tworzenie ozdób wymagało od dzieci koncentracji, cierpliwości i planowania swoich działań, co pozytywnie wpływa na ich rozwój poznawczy i emocjonalny.

To wyjątkowe wydarzenie pokazało, że nauka przez zabawę przynosi nie tylko efekty artystyczne, ale i terapeutyczne, wpływając wszechstronnie na rozwój dzieci. Gotowe ozdoby już zdobią choinki w domach naszych uczniów, przypominając o tym wyjątkowym czasie.

Do zobaczenia na kolejnych warsztatach! 😊

Opiekunowie: Sylwia Sikorska i Kinga Gruszka

Zapraszamy również na kiermasz bożonarodzeniowy 17 grudnia 2024 r. (wtorek) podczas zebrań z rodzicami w holu starego i nowego budynku szkoły.

Cel charytatywny zbiórki - pomoc dla Hospicjum Opatrzności Bożej w Wołominie.

Faktura darowizny >>>>>> faktura.pdf

Grudzień to miesiąc pełen magii i niespodzianek. W tym wyjątkowym czasie klasy 6a, 6c i 6f wraz z wychowawcami wybrały się do Teatru Palladium w Warszawie na spektakl taneczno-baletowy pt. „Dziadek do Orzechów”. Jest to jedno z najpiękniejszych przedstawień zimowych z muzyką Piotra Czajkowskiego. Podczas sztuki podziwialiśmy m. in. słynny Taniec Śnieżynek z udziałem tancerzy zawodowych i dzieci ze szkoły tańca oraz walkę Króla Myszy z elementami akrobatyki. Całość uzupełniały barwne kostiumy.

Kolejnym punktem naszej wyprawy było zwiedzanie  Muzeum Geologicznego. Zobaczyliśmy bogatą kolekcję skał, liczne okazy minerałów i skamieniałości. Jednak największe wrażenie wywarły na nas szkielety wymarłych zwierząt z epoki lodowcowej. Ogromne wrażenie wzbudza eksponat szkieletu mamuta.

Ten grudniowy dzień na długo zapadnie w naszych sercach.

Opracowanie: Anna Czajkowska

"Czarny czwartek" 17 grudnia 1970 roku. Minęło 53  lat od masakry robotników w Gdyni

We wtorek  17 grudnia 2024 roku minie 54 lata od krwawej masakry robotników w Gdyni. 17 grudnia 1970 roku wojsko i Milicja Obywatelska otworzyły ogień do robotników idących do pracy na pierwsza zmianę  Była to najbardziej krwawa akcja oddziałów milicyjnych podczas tłumienia robotniczych protestów na Wybrzeżu, które trwały od 14 do 22 grudnia 1970 roku. Robotnicy wyszli na ulice Gdańska, Gdyni, Szczecina i innych miast sprzeciwiając się drastycznym podwyżkom cen żywności wprowadzonym przez komunistyczne władze. Strajkujący robotnicy domagali się też zmiany władz i wolności słowa. Było to największe po roku 1956 wystąpienie przeciwko polityce Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Krwawa pacyfikacja robotniczego protestu na Wybrzeżu w grudniu 1970 r. spowodowała wg oficjalnych danych śmierć 45 osób. 1165 osób odniosło rany, około 3 tys. zostało najpierw bestialsko pobitych, a następnie aresztowanych. Doprowadziła również do skompromitowania rządzącego PRL-em od czternastu lat Władysława Gomułki, który w jej wyniku stracił władzę.

Cześć i Chwała Bohaterom

Koło Historyczne "Wiarus"

Płoną znicze ku zabitych chwale,

Ale zgasła nadzieja na potem,
Gdzie twe czyste ręce generale,

Zawracają pancry z powrotem”.

/Maciej Bieniasz, grudzień 1981 r./

W poniedziałek 16 grudnia br. minie 43. rocznica pacyfikacji przez oddziały Milicji Obywatelskiej  strajku w katowickiej kopalni „Wujek” W grudniu 1981 r. od milicyjnych kul zginęło dziewięciu górników protestujących przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego. Najmłodszy z zastrzelonych miał zaledwie 19 lat... Dla Józefa Czekalskiego, Krzysztofa Gizy, Ryszarda Gzika, Bogusława Kopczaka, Zenona Zająca, Zbigniewa Wilka, Andrzeja Pełki, Jana Stawisińskiego i Joachima Gnidy była to ostatnia szychta w życiu. Ponad 20 górników zostało rannych od kul. Nie jest znana liczba tych, którzy zostali lżej ranni, m.in. zatruci gazem łzawiącym. Była to największa i nie w pełni osądzona zbrodnia stanu wojennego.

Cześć i Chwała Bohaterom i wieczna Pamięć Ofiarom tamtych tragicznych wydarzeń!

Koło Historyczne "Wiarus”

17.12.2024 r. uczniowie klasy 8f oraz przedstawiciele klas 8a, 8c, 8e i 7f uczestniczyli w lekcji online pt. "Christmas time”.  Została ona prowadzona przez dwóch nauczycieli, Panią Iwonę Banaszkiewicz, z naszej szkoły oraz Panią Olhę A., ze szkoły nr 19 w Tarnopolu na Ukrainie, która również zaprosiła na lekcję swoich wychowanków. Łącznie zatem na spotkaniu online było ponad 30 uczniów z obydwu szkół. Warto zaznaczyć, iż taki rodzaj zajęć wpisuje się w cykliczną współpracę pomiędzy placówkami edukacyjnymi, a dla uczniów staje się ogromną szansą na rozwijanie umiejętności komunikowania się w języku obcym nowożytnym oraz na przełamywanie barier językowych.

Celem lekcji pt.: Christmas time” było przybliżenie słownictwa związanego ze świętami Bożego Narodzenia, zapoznanie uczniów z symboliką i tradycjami bożonarodzeniowymi w Europie oraz niektórych państwach spoza bliskiego odbiorcom kręgu kulturowego, np. w Chinach. Uczestnicy spotkania rozwiązywali zatem quizy, odczytywali kryptogramy, dobierali zwyczaje bożonarodzeniowe do danego kraju, odpowiadali na pytania, w jaki sposób spędzają czas z bliskimi w domu, porównywali tradycje świąt Bożego Narodzenia w Polsce i na Ukrainie, szukając różnic, a przede wszystkim podobieństw.

Punktem kulminacyjnym spotkania online było wspólne śpiewanie piosenki świątecznej ,,Jingle bells”, następnie uczniowie z Polski zaśpiewali po polsku ,,Cichą noc”, a uczniowie z Ukrainy swoją kolędę w języku ukraińskim.

Nauczyciele prowadzący zajęcia złożyli życzenia świąteczne dla Dyrekcji, całej kadry pedagogicznej, rodziców oraz uczniów ze społeczności obydwu szkół. Hania Masłowska, uczennica klasy 8f, złożyła zaś życzenia od uczniów obecnych na lekcji online dla kolegów zza wschodniej granicy.

Dziękujemy za spotkanie i do zobaczenia w Nowym Roku 2025.

Opracowanie: Iwona Banaszkiewicz

Jest taki dzień, bardzo ciepły choć grudniowy, Dzień zwykły dzień, w którym gasną wszelkie spory, (...).

To właśnie w tym czasie w otoczeniu magii Świąt Bożonarodzeniowych razem możemy pomagać, nieść radość i sprawić, że te świąteczne dni będą jeszcze piękniejsze. W tym roku cała społeczność szkolna z wielkim zaangażowaniem pokazała czym jest dobro. W dniu 13.12.2024 r. w Sali Koncertowej im. F. Chopina w Radzyminie podczas jasełek odbył się Charytatywny Jarmark Bożonarodzeniowy zorganizowany przez naszą szkołę, nauczycieli oraz Szkolny Klub Wolontariusza. Podczas jarmarku można było nabyć - idealne na prezent - ręcznie robione dekoracje i świąteczne ozdoby oraz pachnące ciasta i kolorowe pierniczki. Wydarzenie nie tylko integrowało społeczność, ale również miało szczytny cel - dochód ze sprzedaży w kwocie 3370 zł przeznaczony został na rzecz Hospicjum Opatrzności Bożej w Wołominie. Wielki Charytatywny Jarmark Bożonarodzeniowy to przedświąteczne spotkanie, które łączy i pomaga i za tę pomoc wszystkich zaangażowanym uczniom, rodzicom, nauczycielom serdecznie dziękujemy.

Szkolny Klub Wolontariusza

13 grudnia br. uczniowie klasy 7c, 8b, 8d i 8f uczcili pamięć o 43. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego w Polsce widowiskiem słowno- muzycznym. Pamięć o tym szczególnie ważnym w naszej współczesnej historii wydarzeniu kultywowały klasy siódme i ósme.

Uroczystość rozpoczęła się wprowadzeniem sztandaru szkoły, a następnie odśpiewaniem „Mazurka Dąbrowskiego”. Część artystyczną rozpoczął wymowny film animowany „Światło wolności”, który w sugestywny sposób przybliżył atmosferę tamtych dni, sylwetki postaci historyczne oraz dramatyzm wydarzeń grudniowych dni 1981r. Następnie prowadzący uroczystość przybliżyli widzom okoliczności wprowadzenia stanu wojennego. Utwory poetyckie i scenki dramatyczne, a także piosenkami „Modlitwa o wschodzie słońca”, „Psalm stojących w kolejce” oraz „Mury” oddały tragizm pokolenia tamtych dni.

Uroczystość zakończyło wystąpienie nauczyciela historii w naszej szkole, Pana Grzegorza Jelenia, który podzielił się z uczniami swoimi wspomnieniami z tego okresu, a następnie poprosił, by uczniowie Stalowej Jedynki w dowód pamięci o ofiarach stanu wojennego zapalili w oknach „Światło wolności”.

Opracowanie: Iwona Jaworska

Drodzy uczniowie, rodzice, mieszkańcy Radzymina

W  piątek 13 grudnia 2024 roku przypada 43. rocznica wprowadzenia stanu wojennego, który na długie lata pozbawił nas marzeń o wolnej, sprawiedliwej i suwerennej Polsce. W tę mroźną, grudniową noc aresztowano i wtrącono do więzień tysiące naszych rodaków, a na ulice miast i wsi wyjechały czołgi. Brutalną przemocą ówcześni przywódcy partyjni za wszelką cenę, nawet ludzkiego życia starali się utrzymać władzę. Żyjąc w wolnej Ojczyźnie, patrząc z nadzieją w przyszłość nie możemy zapominać o Tych, którzy walczyli o najświętszą dla nas wartość, jaką jest wolność. Zachęcamy Was do udziału w organizowanej przez Instytut Pamięci Narodowej, VIII edycji kampanii akcji społecznej „Ofiarom Stanu Wojennego – Zapal Światło Wolności”. Niech zapalona o godzinie 19.30 w środę 13 grudnia symboliczna świeca, umieszczona w oknie domu, będzie hołdem złożonym wszystkim Ofiarom stanu wojennego. Tym poległym w starciach z milicją, śmiertelnie pobitym na komisariatach, internowanym a także zwykle zapomnianym, zmarłym z powodu braku opieki medycznej, osieroconym, zwolnionym z pracy lub zmuszonym do emigracji z powodów politycznych. (Świecę można też zapalić wirtualnie na stronie: https://swiatlowolnosci.ipn.gov.pl/).
Kampanię akcji społecznej „Ofiarom Stanu Wojennego – Zapal Światło Wolności” honorowym patronatem objął Prezydent RP Andrzej Duda. W 40. rocznicę tamtych tak odległych dla młodego pokolenia Polaków wydarzeń, uczcijmy pamięć Ofiar stanu wojennego Światłem Wolności. Nie byłoby wolnej i suwerennej Polski bez Ich walki i poświęcenia.

Ulotka 1 >>>> ulotka1.pdf

Ulotka 2 >>>> ulotka2.pdf

                                                   Koło Historyczne „Wiarus”

Grudzień to magiczny czas, kiedy wielkimi krokami zbliżają się Święta Bożego Narodzenia. To czas pełen radości, piękna, magii i czarów. Aby podkreślić wyjątkowy charakter tych świąt i przygotowań do nich, tradycyjnie jak co roku w świetlicy szkolnej odbyły się warsztaty Bożonarodzeniowe. Odbyły się w środę 11 grudnia dla klas 2 i 3, czwartek 12 grudnia dla klas 1. Uczniowie jednego dnia wykonali samodzielnie skrzaty z wełny na choinkę, kolejnego dnia zawieszki wykonane z drewnianych patyczków ozdobione według własnych pomysłów. Dzieci zabrały wszystkie ozdoby do domu, żeby przyozdobić swoje choinki. Warsztaty wywołały dużo radości oraz satysfakcji z wykonywanej pracy.

Opracowanie: Anita Sobótko

12 grudnia 2024 roku w klasie 3f zostały zorganizowane warsztaty świąteczne, które stały się już naszą klasową tradycją. Celem spotkania było wzmocnienie więzi uczniowskich, budzenie aktywności oraz kreatywności. Podczas warsztatów uczniowie mieli okazję nauczyć się umiejętności posługiwania się igłą i nitką, dzięki czemu powstały piękne, kolorowe skarpetki świąteczne.

Warsztaty były okazją do świetnej zabawy oraz niezwykłą lekcją kreatywności i zdolności manualnych. Uczniowie z zapałem wykonywali piękne ozdoby. Był to naprawdę mile spędzony czas, podczas którego wszyscy wspólnie pracowali- ucząc się otwartości na drugiego człowieka, co jest właśnie sensem nadchodzących Świąt Bożego Narodzenia.

Serdecznie dziękujemy Rodzicom uczniów naszej klasy za pomoc w organizacji tej świątecznej inicjatywy.

Opracowanie: Kamila Tyburska

11 grudnia 2024r. odbył się finał szkolnego konkursu recytatorskiego „Poezja córką jest pamięci. Pamięć i ojczyzna w poezji Z. Herberta". Konkurs składał się z dwóch części, do drugiego etapu zakwalifikowało się dwunastu śmiałków.  Tematem zmagań konkursowych były wiersze jednego z najwybitniejszych polskich poetów Zbigniewa Herberta osadzone w duchu patriotyzmu. Uczniowie podjęli się interpretacji tekstów dojrzałych i emocjonalnych wprowadzając jury w stan zadumy. Wszyscy spisali się wybornie, podjęcie decyzji o wyłonieniu zwycięzców nie było zatem łatwe.

Zwycięzcy za włożony trud zostali nagrodzeni przez panią Dyrektor Elżbietę Jeleń dyplomami oraz nagrodami rzeczowymi.

Miejsce I: Wiktoria Fluks VI g

Miejsce II: Beata Kwaśnik VI g

Miejsce III: Agata Jośk VII c oraz Marcelina Majewska VI f

Pozostali uczestnicy również otrzymali dyplomy i drobne upominki. Serdecznie gratulujemy i zachęcamy do udziału w konkursach rozwijających Wasze umiejętności.

Organizatorzy: Anna Czajkowska, Iwona Jaworska, Wioletta Król, Dominika Paprocka

W dniach 10.12.2024r. odbyły się warsztaty dla uczniów klas 3a i 2b, które poprowadziła pani Beata Michalik z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Wołominie. Podczas warsztatów dzieci uczestniczyły w różnorodnych ćwiczeniach i rozmowach, które miały na celu rozwijanie empatii, wzmacnianie poczucia własnej wartości oraz zachęcanie do podejmowania odważnych decyzji w trudnych sytuacjach. Zajęcia miały charakter interaktywny, a ich forma została dostosowana do wieku uczestników, co sprawiło, że dzieci chętnie się angażowały. Na zakończenie warsztatów wychowawca klasy 3a uroczyście pasował uczniów na Królów Mądrości, a wychowawca klasy 2b ogłosił swoich podopiecznych Dzielnymi Rycerzami. Symboliczne wyróżnienia były pięknym zwieńczeniem warsztatów i podkreśleniem ważności nabytych umiejętności. Dziękujemy pani Beacie Michalik za przeprowadzenie inspirujących zajęć, które pozostawiły w sercach dzieci niezapomniane wrażenia oraz wartościowe lekcje na przyszłość.

Opracowała Monika Czajkowska, Małgorzata Kurek

10 grudnia 2024 roku w naszej szkole odbył się konkurs wiedzy o krajach „Knowledge is power” dla klas ósmych. Konkurs miał na celu umożliwienie sprawdzenia wiedzy zdobytej na lekcjach j. angielskiego, j. francuskiego oraz j. niemieckiego. 

Uczniowie zostali podzieleni na trzyosobowe grupy i mieli za zadanie odpowiedzieć na pytania sprawdzające ich wiedzę o krajach anglojęzycznych, francuskojęzycznych oraz niemieckojęzycznych w formie quizu. Pytania były ciekawe i dotyczyły zagadnień z historii, geografii i kultury co sprawiło, że uczestnicy musieli wykazać się szeroką wiedzą. Konkurs był nie tylko okazją do sprawdzenia się w wiedzy, ale także doskonałą formą zabawy i integracji uczniów. Dzięki takim wydarzeniom młodzież może zdobywać nowe doświadczenia oraz rozwijać umiejętności. Pragniemy serdecznie pogratulować wszystkim uczestnikom udziału w konkursie oraz życzyć im dalszych sukcesów w nauce języków obcych. 

Opracowanie: Marlena Wiśniewska

Grudzień to magiczny miesiąc, idealny do niesienia pomocy. Dlatego też nasza szkoła pragnie przyłączyć się do zbiórki pieniążków na lek dla Amelki.

Amelka to wesoła i rezolutna 7- latka. Niestety jej życie to ciągłe wizyty w szpitalu, operacje i rehabilitacje, a wszystkiemu winna jest ACHONDROPLAZJA. Skrajnie niski wzrost, zbyt krótkie nóżki i rączki utrudniają jej codzienne funkcjonowanie.  Choroba ta powoduje wiele powikłań, które wiążą się z bólem i częstymi wizytami w gabinecie lekarskim. Na szczęście pojawił się na rynku lek Voxozogo redukujący uciążliwości achondroplazji. Dzięki temu farmaceutykowi dziewczynka nie będzie musiała przechodzić wieloetapowych operacji wydłużania kości aparatami ilizarowa. Niestety lek trzeba podać jak najszybciej, a jego koszt jest niesamowicie duży. Rodzice Amelki robili i robią wiele, by lek dostał refundacje z NFZ, lecz na razie nie ma na to zgody. Postanowili więc założyć zbiórkę, by ich córeczka mogła dążyć do w pełni samodzielnego przyszłego życia.

Nasza zbiórka będzie toczyła się pod hasłem „Góra grosza dla Amelki”. Zbieramy wszystkie nominały od 1 gr. do 50 gr. Skarbonki do których można wrzucać pieniążki są umieszczone na stolikach przy wejściu do nowego i starego budynku naszej szkoły.

Akcja trwa do końca stycznia 2025 r.

Serdecznie zachęcamy i prosimy o dar Waszego serca i wsparcie choć grosikiem zorganizowanej przez nas akcji. Z góry bardzo dziękujemy !!!

Koordynatorzy zbiórki: Milena Sadura, Angelika Myśliborska

Ho Ho Ho

Święty Mikołaju,

Na Ciebie czekamy.

Przez okno zmarznięte

Ciągle wyglądamy.

Z przyjemnością informuję, że Gminny Konkurs Plastyczny pt. Święty Mikołaj pod patronatem Burmistrza Radzymina zorganizowany przez Szkołę Podstawową Nr 1 im. Marii Konopnickiej w Słupnie został rozstrzygnięty.

Laureaci z Naszej Szkoły:

Kategoria Klas 1-4:

I miejsce - Anastasiia Prystash kl. 2A

Wyróżnienia:

1) Marcin Gawędzki kl. 4F

2) Julia Gawędzka kl. 6C

Dziękuję wszystkim uczestnikom za udział w konkursie oraz gratuluję przepięknych prac!

PODZIĘKOWANIA >>>>>>> podziekowania.pdf

Opiekun konkursu: Kinga Gruszka

Z okazji zbliżających się mikołajek uczniowie klasy 3e i 3f pod opieką swoich wychowawczyń przygotowali przedstawienie mikołajkowe pt. "Mikołajkowa Agencja Usługowa" dla uczniów klas 1 - 3. Te niesamowite wydarzenie odbyło się 5 grudnia. Celem przedstawienia było przybliżenie dzieciom sylwetki niezwykłej osoby - Świętego Mikołaja, ale również uświadomienie im, jak ważne są relacje z drugim człowiekiem, nawet ważniejsze od najatrakcyjniejszych urządzeń elektronicznych.

W magiczny, zimowy klimat wprowadziła nas świąteczna dekoracja sali. Śnieżynki w przepięknych, białych kreacjach przybliżyły nam postać Świętego Mikołaja. Przewodnim tematem przedstawienia był błąd, który popełnili główni bohaterowie - mikołajkowie - decydując się na założenie Mikołajkowej Agencji Usługowej. Żadna maszyna - komputer - nie jest w stanie zastąpić człowieka. Na szczęście na pomoc przybyły dwa urocze Aniołki, które przyniosły worek pełen listów wysłanych tradycyjnie na stary adres Świętego Mikołaja. W tym momencie nie ma już nikt wątpliwości, że dzieci nie otrzymają prezentów. Na zakończenie wszyscy widzowie otrzymali słodkie pierniczki ufundowane przez Radę Rodziców. Ten dzień był pełen niezwykłych wrażeń, które pozostaną na długo w naszej pamięci.

Organizatorzy: Jolanta Łuczyk, Kamila Tyburska

5 grudnia br. tuż po próbnych egzaminach klas ósmych klasy 8b, 8d i 8e wraz z wychowawcami p. Klimkiewicz, p. Żołądek oraz p. Wiśniewską wybrały się na wyjazd mikołajkowy na kręgielnie Hula Kula. Uczniowie mieli okazję zapoznać się z zasadami obowiązującymi podczas gry w kręgle oraz spróbować swoich sił w praktyce. Niektórym udało się zbić wszystkie kręgle już przy pierwszym rzucie ! To była super zabawa, a wspólnie spędzony czas jeszcze bardziej zintegrował grupę. :) 

Opiekunowie: M. Klimkiewicz, M. Wisniewska, A. Żołądek